Trong cuộc đời ai mà chẳng có lần khóc. Với phụ nữ thời xa xưa, tiếng khóc khi ru con trong tâm trạng ngóng đợi người chồng bổng trở thành tiếng nấc nghẹn ngào mà đứa trẻ ngủ say nào có hay.
Nhịp nhàng
Âm nhạc phải có sự nhịp nhàng như thơ phải có vần vậy. Ngay cả thể loại rap ngày nay cũng đòi hỏi phải có sự nhịp nhàng tối thiểu nào đó. Nhạc lý tây phương đã quy định nào là nhịp, phách, khoảng lặng,… để giữa người sáng tác, người chơi nhạc và người ca sĩ cùng hiểu để hát đúng nhịp. Trong lúc biểu diễn, nhịp được giữ bởi tiếng trống, bởi bộ gõ, bởi những nốt trầm của đàn bass, contrabass hoặc đơn giản chỉ là tiếng vỗ tay.
Người ca sĩ chuyên nghiệp hát không đúng nhịp là một trong những lỗi sơ đẩng nhất và nghiêm trọng nhất. Cứ thử hình dung người đầu bếp cố chế biến món ngon nhưng nêm nếm quá tay cũng sẽ phá hỏng những cố gắng trước đó.
Nhịp chõi
Sự sáng tạo là không giới hạn. Giữ đúng nhịp là nhiệm vụ của người biểu diễn. Còn với nhạc sĩ, lúc sáng tác có thể phá cách tạo ra một tiết tấu lạ trong bản nhạc của mình. Một trong những điều thú vị đó là nhịp chõi.
Tôi không chuyên trong âm nhạc chỉ có thể viết được như thế này.
Đó là thể loại mà sự lên, xuống, mạnh, yếu của một nốt nhạc nào đó không theo lối bình thường mà hệ quả sẽ làm nghịch tai người nghe. Nếu chỉ nghe một đoạn có nhịp chõi thì sẽ không thấy cái hay của cả bản nhạc. Cứ thử tưởng tượng một bức tranh đồng quê bị che chắn hết, chỉ lòi ra mỗi con bò thì rõ ràng không thấy sự thơ mộng.
Nhịp chõi được các nhạc sĩ sử dụng không hiếm trong âm nhạc. Nhưng dùng kỹ thuật này để mô tả được tiếng nấc thì chỉ có bài Ru Con. Đó là bài Ru Con theo phong cách dân ca Nam Bộ. Giới âm nhạc đến nay vẫn không xác định được ai là tác giả của bài hát này.
Tiếng nấc
Với bản nhạc Ru Con, nếu hát chỉ có sự nhịp nhàng thì sẽ hát như sau
Gió mùa thu mẹ ru mà con ngủ
Năm canh chày, năm canh chày, thức đủ vừa năm
Hỡi chàng chàng ơi, hỡi người người ơi
Em nhớ tới chàng, em nhớ tới chàng
Năm canh chày, năm canh chày, thức đủ vừa năm
Hỡi chàng chàng ơi, hỡi người người ơi
Em nhớ tới chàng, em nhớ tới chàng
Khi khóc nấc lên, có ai nói được nguyên câu một cách trơn tru ? Khi ru cũng vậy, lời ru sẽ bị ngắt quãng, bị lỗi nhịp. Trong ký âm, người nhạc sĩ vô danh đã tạo các nhịp chõi bằng những khoảng lặng ngay đầu một trường canh. Nếu hát đúng ý của nhạc sĩ thì sẽ phải hát như sau, trong đó tiếng nấc được mô tả bằng 3 dấu chấm.
Gió mùa thu mẹ ru mà con … ngủ
Năm canh chày, năm canh chày, thức đủ vừa … năm
Hỡi chàng chàng … ơi, hỡi người người … ơi
Em nhớ tới chàng, em nhớ tới chàng
Năm canh chày, năm canh chày, thức đủ vừa … năm
Hỡi chàng chàng … ơi, hỡi người người … ơi
Em nhớ tới chàng, em nhớ tới chàng
Hãy nín nín đi … con, hãy ngủ ngủ đi … con
Con hời là con … hỡi, con hỡi con hời
Con hỡi con hời, hỡi con!
Con hời là con … hỡi, con hỡi con hời
Con hỡi con hời, hỡi con!
Tôi chỉ tìm được một sự thể hiện của ca sĩ Thu Hiền. Nếu dùng tiếng vỗ tay để giữ nhịp, thì sẽ thấy những chỗ có dấu 3 chấm nhịp bị lệch. Người không quen với bản nhạc này chắc chắn sau tiếng nấc đầu tiên, nhịp vỗ tay của mình sẽ loạn. Do đó, người ca sĩ khi tập hát bài này đòi hỏi sự tập trung cao hơn.
Đứa trẻ nào nghe ru mà chẳng ngủ. Đó là điều chắc chắn. Nhưng liệu đứa con có biết mẹ nó có những lúc khóc khi ru nó ngủ ?
PQT
9.2015
9.2015