Nguyễn Thái Học (1902–1930) là một nhà cách mạng Việt Nam chủ trương dùng vũ lực lật đổ chính quyền thực dân Pháp, giành độc lập cho Việt Nam. Ông là một trong số những người sáng lập Việt Nam Quốc dân đảng (VNQDĐ) và lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Yên Bái năm 1930. Cuộc khởi nghĩa thất bại, ông và các nghĩa quân bị thực dân Pháp xử chém tại Yên Bái. Khi bị xử tử, các nghĩa quân đã hô vang: “Việt Nam vạn tuế”.
Ngày 16.06.1930, Pháp xử chém 4 nghĩa quân tại Yên Bái gồm : Đặng Văn Lương, Đặng Văn Tiệp, Nguyễn Thanh Thuyết, Ngô Hải Hoằng.
Ngày 17.06.1930, Pháp xử chém 13 nghĩa quân tại Yên Bái gồm : Nguyễn Thái Học, Phó Đức Chính, Bùi Tử Toàn, Bùi Văn Chuẩn, Nguyễn An, Hà Văn Lạc, Đào Văn Nhít, Ngô Văn Du, Nguyễn Đức Thịnh, Nguyễn Văn Tiểm, Đỗ Văn Xứ, Bùi Văn Cửu, Nguyễn Như Liên.
Sau khi hành quyết, Pháp cho chôn chung một mộ cách ga xe lửa thị xã Yên Bái độ một cây số. Năm 1945, quân đội VNQDĐ chiếm đóng Yên Bái, cho trùng tu mộ phần của 17 vị anh hùng và lập đền thờ kỷ niệm.
Ngày nay, khu lăng mộ và tượng đài Nguyễn Thái Học và các anh hùng VNQDĐ tọa lạc trong Công Viên Yên Hòa thuộc tỉnh Yên Bái. Trong khu lăng mộ có hàng chữ di ngôn của Nguyễn Thái Học: “KHÔNG THÀNH CÔNG CŨNG THÀNH NHÂN”, được đặt trên 17 cây cột.
Sưu tầm