Trong một bản nhạc, có 2 loại nhạc cụ rất quan trọng, không thể thiếu. Đó là bộ gõ để giữ nhịp và đàn bass để làm nền. Không có tiếng bass, dù ca sĩ hay, ban nhạc giỏi cũng tạo ra một bản nhạc phô rất thô thiển. Việc khuếch đại và tái tạo tiếng bass bằng các máy khuếch âm ampli (amplifier) cực kỳ khó khăn.
Thế nào là tiếng Bass chắc ?
Rất dễ ngộ nhận giữa tiếng bass mạnh (strong) và tiếng bass chắc (tight). Khi một tiếng bass được phát ra không bị dội (echo) là một tiếng bass chắc. Đó là nguyên nhân tại sao trong nhà hát, rạp cine, phòng nghe nhạc phải lắp đặt những vật liệu tiêu âm trên tường, trên trần nhà. Đó cũng là lý do thùng loa sử dụng gỗ càng đặc, càng dày, càng nặng thì tiếng bass càng chắc. Thậm chí trong thùng loa còn nhét đầy bông thủy tinh tiêu âm để tiếng bass không dội âm. Có những loại thùng loa cho âm trầm dội ra qua lỗ tròn hoặc qua khe chữ nhật nhưng tần số phải được tính toán để cộng hưởng (resonance) thì âm trầm mới chắc.
Ampli nào chẳng nghe nhạc được ?
Đúng vậy, nhưng ampli sân khấu, ampli karaoke thiên về hướng ồn ào nên tiếng chắc của bass không cần thiết. Với ampli xem phim, ampli trong loa vi tính là ampli thuộc thể loại kỹ thuật số dùng để giải mã DTS, Dolby trước khi khuếch đại cho ra nhiều kênh 5.1, 7.1,…có thể nghe nhạc tốt hơn nhưng linh kiện chủ yếu dùng IC nên chất âm khó bằng những ampli sử dụng đèn, transistor chuyên để nghe nhạc.
Chọn như thế nào ?
Chọn một ampli thường người tiêu dùng chỉ chú trọng đến công suất bao nhiêu watt, giải tần số, độ méo,…mà không chú ý đến một thông số. Đó là Damping Factor.
Công thức tính toán có thể đơn giản hóa như sau :
Damping Factor = Tổng trở loa / nội trở của Ampli
Với Damping Factor thấp, mỗi khi ampli khuếch đại một tiếng bass, loa sẽ dao động tái tạo tiếng bass nhưng không chỉ có một. Theo quán tính, loa sẽ tiếp tục dao động để tạo ra các tiếng bass dư âm nhỏ dần. Đó là hiện tượng dội âm (echo). Tiếng bass khi bị dội âm sẽ nghe rền, sẽ bị hòa lẫn vào tiếng bass kế tiếp nghe rất mệt tai.
Với Damping Factor cao, mỗi khi ampli khuếch đại một tiếng bass, những dao động tiếp theo của loa sẽ tạo ra một dòng điện mà ampli “cảm nhận” được sẽ phát ra dòng điện ngược lại để kềm không cho loa dao động. Giống như lúc máy bay hạ cánh sẽ có một phản lực làm giảm tốc độ máy bay.
Những yếu tố nào làm cho Damping cao ?
Nhìn vào tỷ số trên, sẽ thấy tổng trở loa càng cao thì Damping Factor càng cao. Như vậy loa 8 ohm sẽ nghe tiếng bass chắc hơn loa 4 ohm.
Ampli sử dụng transistor có nội trở thấp hơn ampli sử dụng IC. Do đó Ampli sử dụng “sò” có tiếng bass chắc hơn.
Có một yếu tố quan trọng khác làm Damping Factor cao là dây dẫn từ ampli ra loa càng to, càng ngắn, các mối nối càng tốt (jack cắm mạ vàng) thì nghe tiếng bass càng chắc.
Thế nào là cao ?
Ampli có Damping Factor dưới 50 là loại xoàng. Khoảng 100 là nghe được. Tốt là phải trên 200. Còn trên 250 thì chỉ có tốn tiền.
Một số mẫu ampli
Tóm lại
Ampli chỉ là một trong những yếu tố tạo ra tiếng bass chắc. Các yếu tố còn lại là nguồn nhạc chất lượng không ? không gian nghe nhạc có bị dội âm không ? thùng loa có bị dội âm không ?
Đã chọn ampli có Damping Factor cao thì đừng bao giờ mua loa có vỏ thùng bằng nhựa, dù được quảng cáo là nhựa cao cấp.
Mỗi hãng sản xuất nhiều chủng loại ampli có Damping Factor khác nhau từ thấp đến cao. Với những ampli có Damping Factor thấp quá, theo phương pháp “xấu che tốt khoe”, có thể hãng không công bố số liệu Damping Factor trong catalog.
Ở Vn thường hay so sánh tiếng bass giữa các thương hiệu là không đúng. Chỉ có thể so sánh từng mẫu (model) máy cụ thể.
Nếu nghe nhạc nhẹ, nhạc hòa tấu, nhạc giao hưởng, nhạc có tiết tấu chậm thì hội tụ các yếu tố đó là hay rồi. Nhưng nếu nghe nhạc sôi động như disco, dance, hip hop, … thì vẫn chưa đủ. Còn một thông số khác là Slew Rate, nếu có dịp sẽ viết tiếp.
PQT26.11.2015